Adokin – 6 orrialdea

Circular economy actions

Gaur egungo legedia eta ekonomia zirkularra sustatzen duten ekintza politikoek birziklapenera zuzenduta daude, berrerabilpenaren kontura askotan. Lehenago ikusi dugun moduan, berrerabilpenaren bidez hondakinak murrizteko gomendioak gutxitan etortzen dira neurri zehatzez lagunduta. Hala ere, badira kasu praktikoak, non legedia edo erabaki politikoak eraikuntza materialen berrerabilpena barneratzeko ezarri diren. Adibide guzti hauek, botere publikoen garrantzia azpimarratzen dute eta laguntza edo gomendioak ematetik obligaziora doaz, beti ere logika bera jarraituz, baimendu, sustatu eta behartu.

Artikulu honen amaieran azaldutako adibide praktikoak, herrialde eta lurralde ezberdinetan garatutako ekintza pizgarri (sustatzeko helburua dutenak) edo derrigorrezkoei (behartzeko helburua dutenak) buruzkoak dira. Herrialde hauen kasuan, aurretik materialen berrerabilpena ahalbidetzen zuten ekintzak burutu ziren. Espainiar estatuan eta Euskadin, botere publikoek ezin dituzte ekintza suspergarriak edo derrigorrezkoak garatu, aldez aurreko akzioak burutu ez badira. Beste edozein ekintza mota planteatzen hasi aurretik, ikusgaitasuna eta berrerabilpen praktikak errazteko ekintzak garatzea komeni da, blog honetan egiten saiatzen garen moduan. Atzerrian honezkero sustatzen ari diren ekintzen ikuspegi orokorrak, norabidea argitzen lagun diezaguke.

Jarraian, kasu praktikoen zerrenda ageri da, adibide pizgarrietatik hasita, kontratazio publikoaren garapena, enpresentzako laguntzak, proiektuentzako hobariak edo zerga-pizgarriak:

Belgikan, Valonia eskualdeak, ikerketa bat hasi du baldintza-agirietan berrerabilpen materialei lehentasuna emateko asmoz. Gainera, kontratazio publikoaren garapenean, berrerabilpena sustatzeko gomendio multzoa zabaldu dute. Bestetik, Bruselas hiriburuaren Ekonomia Zirkularraren eskualde-programak, hainbat neurri biltzen dituen ibilbide-orria aurkeztu du. Horietariko neurri batzuk lotesle izan daitezke. Subsidiaritate joera duen eskualde honek, neurri ezberdinen bidez eman dio laguntza sektoreari: proiektu deialdiak (BeExemplary o BeCircular), prestazio edo abantala-fiskalak, %6 BEZaren tasa berrerabilitako elementuentzat adibidez. Gainera, beste neurri batzuez gain, 2021rako dekonstrukzio edo eraispen aurretikako inbentarioa aurkeztu beharko da.
Seattle-n (EEBB) bizitegi-eraikin baten dekonstrukzio baimenaren lorpena, besteak beste, gutxienez eraikuntza materialen (asfaltoa, adreiluak edo hormigoia kenduta) %20ren berrerabilpenari eta, berrerabili eta birziklatutako elementuei buruz aurkeztu beharreko txostenari lotua egongo da (ikusi hemen). Prozesu honi esker, eraikuntza-baimena eman aurretik hasi ahal izango da dekonstrukzioa.

Hemen azpian obligazio izaera duten neurrien zerrenda ageri da: eraispenaren aurretik egin beharreko inbentarioa (baliabide diagnostikoa), gaikako dekostrukzioa, dekonstrukzio prozesuetatik datozen materialak berrerabilpen kanaletara zuzentzeko beharra edo proiektu berrietan berrerabilitako elementuak integratzeko obligazioa:

Frantzian, otsailaren 10ko 2020-105 Xahutzearen Kontrako eta Ekonomia Zirkularrari buruzko legearen 51. artikuluak, honakoa aurreikusten du: eraikinen eraispen-obra edo birgaitze-lan esanguratsuetan, produktuen, materialen eta hondakinen kudeaketari buruzko diagnostikoa lehentasunezkoa izango da, hauen berrerabilpena, eta berrerabilpenik ezean, hauen balorizazioa bultzatzeko. Lege beraren 59. artikuluak Frantziako Ingurumenaren Kodea aldatu du eta eraikuntzaren sektorean kontratu publikoak prestatzerakoan materialen berrerabilpena kontutan eduki beharko da.
Portland (EEBB) hiriko legediak ohiko eraispen baten ordez dekonstrukzioa burutzera behartzen du. Obligazio hau eraikin batzuei zuzendua dago, besteak beste, 1940 baino lehenagoko egitura duten familiabakarreko etxebizitzei. (ikusi hemen).
Cook County (EEBB) konderrian, eraikuntza baimena onartzerakoan gutxienez materialen %5a berrerabilpen kanaletara zuzendu beharko da (ikusi hemen).

Testu hau neurri batean Rotor-ek Bruselako “le bâti bruxellois source de nouveaux matériaux” (BBSM) izeneko ikerketa proiektuaren esparruan argitaratutako txosten batean oinarrituta dago. Txosten honek berrerabilpena garatzeko ekintza ildoak proposatzen ditu. Bertan aipatutako adibideak eta gaiari buruzko informazio ugari aurki dezakegu.

Circular economy strategies

Azken urtea, ekonomia eredu linearretik zirkularrerantz eraldatzen hasteko aukeratua izan dela dirudi (from linear to circular economy). Europako batzordeak Circular Economy Action Plan-a, aurkeztu zuen martxoaren 25an, Europako Itun Berdearen parte garrantzitsu gisa. Plan honek, eraikuntzaren kasuan bezala, errekurtso erabilera altua duten sektoreei begiratzen die, zirkularitate ahalmen handia baitute. Estrategia para un entorno construido sostenible delakoak, eraikitako ingurumen jasangarria lortzeko helburuarekin, eraikitako espazioen iraunkortasuna eta flexibilitatea hobetzeko neurriak sustatuko ditu, eraikinen liburu digitalak landuko ditu, eraikuntzako produktuen erregelamendua berrikusiko dute, Level’s tresnaren bidez bizi-zikloaren ebaluazioa kontratazio publikoan aplikatuko dute edo eraikuntza materialen berreskuratzeari buruzko helburuak berrikusten saiatuko dira.

Aldi berean, Europako Batzordeak Principles for Building Design dokumentua aurkeztu du. Bertan erdietsi beharreko helburuak talde ezberdinetan banatzen dira: erabiltzaileak, diseinatzaileak, eraikuntza-enpresak, fabrikatzaileak, desmuntaketa eta eraispen lan-taldeak, inbertsore eta aseguru-entitateak eta azkenik eragile publikoak. Dekonstrukzioari (desmuntaketa) buruzko atalean, eraikinetan dauden errekurtsoak identifikatzearen beharra planteatzen da, desmuntaketa selektiboa sustatzeko.

Espainiako estatuko Estrategia Española de Economía Circular delakoa, Europar Batzordearen ebaluazioaren zai dago, berrerabilpenaren prestaketa prozesuaren helburuak zehazteko. Hala ere, eraikuntza lehentasunezko akzio-sektoretzat dauka eta eraispen selektiboa edo bizi-zikloaren analisia sustatzen ditu. Espainiako estrategiari buruzko informazio gehiago Construible aldizkari birtualaren artikuluan.

Bestalde, Euskadiko Ekonomia Zirkularrerako Estrategiak, berrerabiltzea, birziklatzea eta berreskuratzea sustatzen duen ekonomia ereduaren garrantziaz hitz egiten du. Hala ere, eraikuntzaren kasuan, EEH-en kudeaketarako azterlanen kalitatearen hobekuntza, hondakinen obrako banaketa edo eraikinen diseinuan bizi-zikloak duen garrantzia aipatzen ditu soilik. Lurralde honetan, materialen berrerabiltzea eta desmuntaketa selektiboa errealitate izateko itxaron egin beharko dugula dirudi!

Hala eta guztiz ere, neurri zehatz batzuk, zuzenean eraikuntza materialen berrerabiltzean aplikatzen ez diren arren, kasu hauetan baliagarriak ere izan daitezke:

material zirkularren erabilpen tasaren %30 handitzearen helburua;
material jasangarri eta ordezkagarri berrien beharra;
eraikinetan batez ere, konponketa eta berrerabiltzea bermatzen duen eko-kontzepzioaren sustatzea;
ikerketa, formakuntza eta sentsibilizazio kanpainak sustatzea;
batez ere eraikinen birgaitze proiektuen kasuan arau, gida edo metodologia zehatzen beharra;
hondakin zerga baten sorrera;
eraispen selektiboen egiaztatze mekanismoak edo erabili beharreko material birziklatuen ehunekoa zehaztea;
bilketa-guneak ezartzea edo hondakinen berrerabilpenerako prestaketa bermatzea.

From linear to circular economy

Eskema hau Ellen MacArthur Foundation-ak argitaraturako diagraman inspiratuta dago. Fundazio hau ekonomia zirkularrera trantsizioa bizkortzeko asmoz sortu zen eta web-orrian gai honen inguruko hainbat informazio aurki ditzakegu.

Berrerabilpen ekimenak kasu gehienetan ekonomia zirkularraren logikaren baitan ematen diren arren, zer esan nahi du honek zehazki eta zeintzuk dira ekonomia lineal klasikoaren eta zirkularraren arteko ezberdintasunak? Galdera egitean aurki dezakegu agian erantzuna. Gaur egungo modelo ekonomiko linealak lehengaien erauzketa, fabrikazioa eta erabili ondoren bota egingo diren produktu berrien salmenta pribilegiatzen ditu. Lehengaien gutxitze eta krisi ekologiko sakonaren kontextuan, ekonomia zirkularra baliabide naturalen kudeaketa jasangarria egiten saiatzen da, produktuen bizi-iraupena luzatuz, hondakinak gutxituz eta kontsumitutako baliabideak berriz produkzio zikloan sartuz. Garrantzitsua da azpimarratzea, ikuspegi hau, askotan klima eta justizia sozialaren ikuspegiarekin bat badator ere, ez duela hazkundearen printzipioa zalantzan jartzen, baizik eta hazkunde ekonomikoa baliabide naturalen kontsumotik banatzen saiatzen dela.

Ekonomia zirkularra, europar mailako bi akzio-planen helburu izan da. Batetik, 2015an ateratakoa eta bestetik Europako Itun Berdearen jarraian 2020an egindakoa. Ondoren printzipio hau, estatu mailara igorri da.

Espainiako gobernuak onartu berri du, España Circular 2030 delakoa, Europako helburuekin bat eginez, esparru honetara zuzendutako xedeak aurkezten dituena. Bertan aurki daiteke, 8. eta 9. orrialdean, eredu berri baterantz bidezko trantsizio eta solidarioa helburu, ekonomia zirkularraren definizio izan litekeena:

«(…) se acuña el término de economía circular, concebida a partir de un ciclo de desarrollo y transformación, que avanza optimizando el uso de los recursos, fomentando la eficiencia de los sistemas productivos, promoviendo que productos, materiales y recursos permanezcan activos el mayor tiempo posible, y, paralelamente, disminuyendo la cuantía de los residuos generados.»

Gai honen harira, hemen Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demografikorako Ministerioaren web-orria.

Eusko Jaurlaritzak bestetik, Euskadiko Ekonomia Zirkularrerako Estrategia 2030 aurkeztu du. 8. eta 9. orrialdean ere ekonomia zirkularraren definizioa eta honen printzipioak aurki ditzakegu:

«Eredu zirkular berrian, produktuen eta materialen bizizikloak bere horretan jarraitzen du ahalik eta denboratarte luzeenean, hondakinak minimora murrizten dira, eta baliabideak ekoizpen-zikloan sartzen dira hainbat aldiz, horregatik, balioa sortzen da ondasunak bizitza baliagarriaren amaierara iristen direnean. «Ateratzea, ekoiztea, erabiltzea eta botatzea» eredutik «murriztea, berrerabiltzea eta birziklatzea» eredura aldatzea dakar. Ekonomia zirkularrean, «prebentzioa» eta «berrerabilera» funtsezko kontzeptuak dira.»

Azkenik, ekonomia zirkularraren kontzeptua Ingurumenaren Kode frantsesean agertu zen 2015ean (Article L110-1-1), zeina hainbat legeren xedea izan den eta 2018an honen inguruko ibilbide-orria argitaratu zen neurri zehatzak aurkeztuz.

Pavillon Circulaire

Encore Heureux kolektiboak diseinatutako Le Pavillon Circulaire, Parisko udaletxe aurreko plazan kokatu zen, 2015ko COP21 gailurraren momentuan. Proiektua, Pavillon de l’Arsenal-en (Centre d’urbanisme et d’architecture de Paris) enkargua izan zen. Materialen berrabilpenaren inguruan kezkatuta, diseinatzaileek aldi baterako pabilioi zirkularra diseinatu zuten, zirkularra fabrikazio prozesuan, ez formari dagokionean. Erabilera anitzeko espazio honek, haritz zurezko atez estalitako fatxada bat zeukan eta ekitaldi txikiak zein taberna bat barne hartzeko sortu zen. Hasiera batean esperimentu gisa pentsatu zen arren, materialen berrerabilpenaren erabilera aukeren adibide da gaur egun.

Pabilioiaren aldi baterako izaera eta egitura arinak hasierako zailtasun normatiboak zein teknikoak gainditzea ahalbidetu zuten arren, proiektu eredugarria da eta hasieran zehaztutako helburuak bete ditu, berrerabilpenaren inguruan Encore Heureux kolektiboak seinalatutako arazoez hitz egitea lortu baitu. Honela, jarraitutako ekonomia zirkularraren printzipioek tokiko eskulan eta materialekin eraikitzea ahalbidetu dute. Berrerabilpen materialen %70a Parisdarra da eta Parisko langileek modu garrantzitsu batean parte hartu dute proiektuan.

Hemen ikus daiteke gaiari buruzko AMC aldizkariaren artikulua edo plataformaarquitectura web-orrian ikusitako artikulua.

Pavillon Circulaire, 2015, Paris – photography by Cyrus Cornut + Florence Morisson (courtesy of Encore Heureux)

Hona hemen, proiektuan erabilitako berrerabilpen materialen eta hauen jatorriari buruzko informazio zerrenda:

Haritz zurez eginiko 180 ate, etxebizitza-eraikin baten birgaitze-obra batetik ekarriak;
Arroka-ile isolamendua, supermerkatu baten estalki lanetan bildua;
Zurezko egitura, zaharretxe baten obra hondakina;
Lur et horma panelak, erakusketa panel berrerabiliak;
Zurezko zur-oholtza, Paris-Plage jaialditik ekarria;
Zurezko 50 aulki, Parisko garbiguneetan bilduak;
Lanpara zintzilikarioak, argiztapen publikoaren stock-an jasoak.

Re-use and employment

Lehenago hemen ikusi dugun bezala, ekonomia zirkularrak enplegu-sorkuntza ahalmen handia erakusten duen arren, zer gertatzen da berrerabiltzearekin? Ekonomia zirkularrean, berrerabiltzean, erreparazioan eta birziklatzean lan egiten duten enpresa sozialak ordezkatzen dituen RREUSE erakunde europarrak, 2015an datu amerikarretan oinarritutako txostena argitaratu zuen, zeinean berrerabiltzeak birziklatzeak baino enplegu gehiago sortzen zituela eta aldi berean praktika honek jasotzen duen laguntza politikoaren falta azpimarratzen zuen. Enplegu-sorkuntza ahalmena, Europak bultzatutako hondakin tratamendu hierarkiari lotuta dagoela dirudi (link artikulua) eta 3R-n (ingelesez) araua jarraitzen du: Reduce (murrizketa), Reuse (berrerabiltzea), Recycle (birziklatzea).

Hona hemen RREUSE-n txostenetik ateratako hondakinen errebalorazio mota bakoitzak sortutako dedikazio osoko baliokidetzako lanpostuen (DOB) alderaketa:

Errausketa : 1 DOB
Zabortegian bilketa: 6 DOB
Birziklatzea : 36 DOB
Berriztapen/Berrerabiltzea : 296 DOB

Zifra hauetaz gain, balorizazio motaren araberako enplegu-sorkuntzaren handitzea azpimarratzea nahiko genuke.

Informazio gehiagorako ikusi hemen Residuos Profesionales-ek RREUSE-n txostenari buruzko artikulua.

LibreBook / Dekkera

Ondoren aurkeztutako proiektuak, Rotor-ek burututako barne-diseinu proiektu bruselarrak dira, non materialen berrerabilpena kontutan hartu den. Lehenengoa, Europako hizkuntza gehienetan idatzitako liburuak eta ekitaldi edo erakusketa txikiak antolatzen dituen LibreBook liburudendaren egokitzea. Bigarrena, janari-denda zahar baten eraldaketa proiektua da, Dekkera izeneko artisau-garagardoetan espezializatutako taberna-denda.

Berrerabilpenaren eta bi proiektuen filosofiaren arteko loturak oso garrantzitsuak dira hemen. Batetik, LibreBook dendako liburuak bezala, historioak kontatzen dituzten materialak aukeratu dituztelako, eta bestetik Dekkeran saltzen diren bertako artisau-produktuen kalitatearen garrantziagatik. Honela, Opera de la Monnaie-tik ekarritako freskoa, hormako paper-pintatu gisa erabili da, liburudendako parte intimistenean giro berezia sortuz. Taberna-dendaren mostradorea, inguruko eraispen-lanetatik ekarritako kalitatezko materialez estalia dago, a la testa zurezko zorua edo Bruselako metro-geltoki batetatik bildutako zeramikazko lauzak.

LibreBook bookshop, 2016, Brussels (Belgium) – Antonio Parodi (Project owner), ROTOR (conception),
Mario Gomez (Contractor) – photography by ROTOR (courtesy of ROTOR)

Hona hemen, LibreBook liburudendaren proiektuan erabilitako berrerabilpen materialen zein kantitateen zerrenda (iturria Opalis), non material gehienen horniketa eta obra-jartzea Rotor-ek egin duen:

80 m² haritz oholtza;
15m sabai faltsu, hormako panel gisa erabilia;
120 m² de multiplex panel;
35 lanpara;
metalezko 10 apalategi;
sukalde hornitu bat;
50m² margotutako oihala;
15m spot motako lanparentzako erraila;

Dekkera, Brussels (Belgium) – Dekkera, la Bièrerie (Project owner), ROTOR (conception),
Max Stockmans, Benjamin Wylin from Maat Atelier and Stefan Piat (Contractor) – photography by Eric Mairiaux (courtesy of ROTOR)

Hona hemen, Dekkera taberna-dendaren proiektuan erabilitako materialen eta jatorriaren zerrenda:

Mahogany a la testa zur oholtza barraren estaldura gisa erabilia;
Bruselako metroko zeramikazko lauzak barraren estaldura moduan;
Bulego-eraikin batetik ekarritako « mille-feuille » motako sabai faltsua;
Bulego-eraikin baten fatxadaren basalto lauzak, zoladura moduan erabiliak;

Country Overshoot Day

Earth Overshoot Day delakoa, natur-baliabideen giza kontsumoak urtebetean birsortu daitezkeen baliabideen zenbatekoa gainditzen duen eguna da. Aztarna ekologiko globalean oinarritutako data hau, Global Footprint Network pentsamendu tankeak (think tank) kalkulatzen du eta gizartea kreditura bizitzen hasten den momentua seinalatzen du. 2019an, uztailaren 29an izan zen.

Herrialdekako Earth Overshoot Day gainditze-egunak, munduko biztanleria guztiak herrialde konkretu baten moduan kontsumituko balu, muga gaindituko lukeen eguna adierazten du. 2020rako Espainiarentzan ezarritako data maiatzaren 27a da!

2019ko datuetan oinarritutako kalkulu metodoa, nahiz beste herrialdeei dagozkien datak eskuragarri daude overshootday.org web-orrian. Kalkulu metodoa eta kontuan hartutako irizpideak eztabaidagarriak izan daitezkeen arren, ekimenak begibistakoa den arazoa seinalatzen du, zeinean eraikuntza sektoreak parte hartzen duen. Gainera ez dezagun ahaztu, sektore honek (gain)kontsumitzen dituen errekurtsoen zati handia ez dela berriztagarria.

Sanitary block with reused materials

Sanitary block for the Itterbeek Chiro, 2019, Dilbeek (Belgique) – Municipality of Dilbeek (Project owner), Rotor (conception),
Coopérative de construction AUTREMENT (Contractor) – photography by Rotor (courtesy of Rotor)

Belgikan, materialen berrerabilpenaren arloan oso aktiboa den Rotor diseinu kooperatibak, adreilu gorrizko antzinako abeletxe bati itsatsitako sanitate-ekipamendu bloke baten proiektua garatu du bertako gazte-talde batentzat (le Chiro d’Itterbeek). Dilbeek herrian kokatuta, Bruselaren hiri-periferian, proiektua ere adreilu gorriz eraikia izan da lehendikako eraikuntzarekin integratzeko. Tamainaz xumea izan arren, proiektua eredugarria da. Handitzearen eraikuntzan erabilitako materialen herena bakarrik dira berriak! Berrerabilpeneko eta amaitutako obretan sobratutako materialak erabili dituzte obra handirako nahiz akabera lanetarako. Rotor-ek horrelako proiektu bat posible dela erakutsi nahi izan du, berrerabiltze-prozesua zailtzen duten balazta ezberdinak identifikatuz, dokumentazio eta komunikazio lan baliotsu baten bidez.

Agente ezberdinek erakutsitako beharrezko inplikazioa azpimarratzekoa da. Lehenik eta behin, bazkide komanditarioa Dilbeek-ko udala, bestetik obraren kargu Coopérative de Construction AUTREMENT eraikuntza kooperatiba ekoeraikuntzan eta berrerabilpenean oso aktiboa eta azkenik jatorri ezberdineko material hornitzaileak: Rotor; Franck adreiluen desmuntaian, garbiketan eta birsalmentan espezializatuak; Bouwstocks berrerabilpeneko material denda; Gebruiktebauwmaterialen eraispen enpresa baten material salmentarako plataforma; Croisade Pauvreté boluntarioekin bigarren eskuko materialak prezio onean saltzen dituen irabazi-asmorik gabeko erakundea; gertuko obra pribatua.

Hemen behean proiektuan erabilitako berrerabilpeneko eta amaitutako obretatik berreskuratutako materialen zerrenda (informazio iturria Opalis):

2,7 m³ paramentu adreilu;
6,7 m³ hormigoi bloke;
estalkirako zurezko egitura;
20 m² teila;
29 m² hormako isolamendua, 14 m² zorurako isolamendua, 20 m² estalkirako isolamendua;
3 baoburu, 4 ate edo leiho;
14 m² zeramikazko lauza;
8 tresna sanitario;
5 lanpara;

Press corner

Geroz eta gehiago hitz egiten da berrerabilpenaren inguruan. Honen adibide dira, Europako prentsak azken hilabeteetan argitaratutako artikuluak. Ingelesez eta frantsesez kaleratutako hainbat lanetan, berrerabilpen prozesuan parte hartzen duten agenteei buruz eta, birziklapenaren kasuan ematen ez diren, eta praktika honen garapena eragozten duten balazten inguruan aritzen dira. El país egunkariak adibidez, eraikuntza sektorean jardunbide zirkularrak ezartzeko beharraz galdetzen du.

Hona hemen, artikulu batzuen aukeraketa:

The case for … never demolishing another building, The Guardian (2020ko urtarrila, EN)

Bâtiment : comment faire du déchet une ressource, Le Monde (2019ko azaroa, FR)

Recyclage : dans le bâtiment, un modèle en chantier, Libération (2019ko azaroa, FR)

¿A dónde irá a parar todo el hormigón del estadio Vicente Calderón?, El País (2020ko otsaila, ES)

Frantziako prentsa espezializatuan esaterako, gaiari buruzko artikulu hauek aurkitu ditugu: AMC-Le Moniteur aldizkariaren berrerabilpenari buruzko dosierra (2016ko martxoa, FR) eta La Maison écologique (2017ko urria-azaroa, FR). Suitzan bestetik, Tracés aldizkariak berrerabilpenari buruzko « filières » saila argitaratu zuen 2019an.

Duomo di Pisa

Giorgio Vasari-k (1511-1574), artearen historiaren eraitzailetzat hartzen den Arkitekto, eskultore eta margolari bikainenen bizitza (Le vite de’ più eccellenti pittori, scultori e architettori) obra argitaratu zuen Florentzian 1550ean eta 1568an. Egileak erdi aroan gauzatu zen Pisako Duomoaren eraikuntza aipatzen du hitzaurrean. Eraikuntza, Buschetto arkitektoaren zuzendaritzapean hasi zen XI. mendean eta estilo erromatar eta bizantziarrean oinarritzen da.

Vasarik, zutabeen, oinarrien, kapitelen, erlaitzen, eta elementu hauek proiektuaren sorkuntzan integratzean jarraitutako berrerabiltze praktiken deskribapena egiten du. Artikulu honen amaieran, Vasariren azalpenaren ingelesezko testu zatia aurki dezakezue, Gutenberg proiektuaren (online liburutegia) web-orrian ere eskuragarri dagoena.

« From such beginnings design and a general improvement in the arts began to make headway in Tuscany, as in the year 1016 when the Pisans began to erect their Duomo. For in that time it was a considerable undertaking to build such a church, with its five aisles and almost entirely constructed of marble both inside and out. This church, built from the plans and under the direction of Buschetto, a clever Greek architect from Dulichium, was erected and adorned by the Pisans when at the zenith of their power with an endless quantity of spoils brought by sea from various distant parts, as the columns, bases, capitals, cornices and other stones there of every description, amply demonstrate. Now since all these things were of all sizes, great, medium, and small, Buschetto displayed great judgment in adapting them to their places, so that the whole building is excellently devised in every part, both within and without. Amongst other things he devised the façade, which is made up of a series of stages, gradually diminishing toward the top and consisting of a great number of columns, adorning it with other columns and antique statues. »

Testu osoa kontsultagarri hemen: Le vite de’ più eccellenti pittori, scultori e architettori, Giorgio Vasari